آب ژاول (هیپوکلریت سدیم)

آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم چیست؟

هیپوکلریت سدیم با نام تجاری آب ژاول از یک کاتیون سدیم و یک آنیون هیپوکلریت تشکیل شده است که قدیمی‌ترین و مهم‌ترین سفیدکننده مبتنی بر کلر است. این ماده ناپایدار است و در اثر حرارت، نور و اصطحکاک به صورت تدریجی خاصیت خود را از دست می‌دهد. آب ژاول که به آن مایع سفیدکننده یا وایتکس نیز گفته می‌شود، بوی تندی دارد و به‌عنوان ضدعفونی کننده، بو زدایی و سفیدکننده در صنایع مختلف کاربرد دارد. این ماده توسط “کلود لویی برتوله” کشف شد و چون اولین بار در محله ژاول پاریس تولید شد، به آب ژاول معروف شد. آب ژاول برای مصارف خانگی با غلظت 6 درصد و در مصرف صنعتی با غلظت 15 درصد تولید می‌شود.

روش تولید هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول

به طور کلی در این روش آب ژاول از اضافه شدن گاز کلر به سود پرک تولید می‌شود. توجه داشته باشید که در این فرآیند تمامی مخازن و لوله‌ها می‌بایست از جنس PVC باشند، زیرا لوله‌های فلزی در مجاورت با گاز کلر دچار خوردگی می‌شوند. پس از ورود سود پرک به درون مخزن، گاز کلر را از پایین مخزن وارد می‌کنند و بعد از ترکیب شدن این دو ماده، کلر از انتهای مخزن به سطح آن رسیده و جذب خواهد شد که هرچه خروج گاز کلر از سطح مخزن کمتر باشد، آب ژاول بهتری تولید می‌شود. لازم به ذکر است که دمای این واکنش باید کمتر از 42 درجه سانتی‌گراد باشد.

فرمول این فرآیند به شرح زیر است:
NaOH+Cl—>NaClO+NaCl+H2o

مشخصات فیزیکی و شیمیایی

فرمول مولکولی: NaOCl

شکل ظاهری: به‌صورت مایع و به‌رنگ متمایل به زرد با بویی تند

جرم مولی: 74.442 گرم بر مول

نقطه ذوب: ۱۸ درجه سلسیوس

نقطه جوش: ۱۰۱ درجه سلسیوس

چگالی: 1.11 گرم بر سانتی‌متر مکعب

حلالیت: محلول در آب

اسیدیته: 7

کاربردهای آب ژاول

• تصفیه آب استخرها
• تصفیه آب و فاضلاب شهری
• صنعت چوب‌
• صنعت شوینده
• صنعت نساجی
• کاغذسازی
• استخراج طلا از کانی آن
• دندانپزشکی

کاربرد آب ژاول در صنعت چوب

هیپوکلریت سدیم با توجه به خاصیت سفیدکنندگی در بسیاری از فرآیندهای صنعت چوب‌سازی برای سفیدکردن خمیر چوب استفاده می‌شود.

کاربرد آب ژاول در تصفیه آب استخرها

هیپوکلریت سدیم در آب استخرها برای کنترل ویروس‌ها، جلبک‌ها و باکتری‌ها استفاده می‌شود و می‌تواند مانع از رشد قارچ وکپک شده و همچنین باعث جلوگیری از تغییر رنگ آب شود.

کاربرد آب ژاول در صنعت کاغذ و نساجی

در فرآیند تولید خمیر کاغذ، مقدار زیادی چیپس چوب وجود دارد که منجر به کدر شدن رنگ آن می‌گردد و استفاده از هیپوکلریت سدیم، باعث از بین رفتن کدری و سفید شدن رنگ خمیر کاغذ می‌شود.

کاربرد آب ژاول در تصفیه آب و فاضلاب

هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول در تصفیه آب صنعتی و فاضلاب با از بین بردن باکتری‌ها و جلوگیری از انتشار آن‌ها، باعث ضدعفونی شدن آن می‌شود. این ماده در حوضچه‌های تصفیه باعث جلوگیری از ایجاد بوی نامطبوع می‌گردد.

نکات ایمنی استفاده از آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم

• آب ژاول می‌بایست در ظروف مات، دربسته و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود، زیرا به دلیل ناپایدار بودن آن، خاصیت خود را از دست می‌دهد.
• این ماده در صورت اختلاط با سایر مواد شیمیایی مانند آمونیاک بسیار خطرناک است و موجب ایجاد گاز سمی کلرامین می‌شود.
• این ماده دارای خاصیت اکسیدکنندگی و خورندگی بالایی است، پس در برخورد با سطح پوست و چشم‌ها موجب سوزش شدید آن‌ها می‌شود.
• استفاده از آب ژاول در محیط‌های دربسته باعث ایجاد اختلال در سیستم گوارشی و تنفسی و حتی در برخی موارد منجر به خفگی می‌شود.
• بلع این ماده باعث ایجاد تهوع، معده درد شدید و مشکلات ریوی می‌شود.
• در صورت بلع آب ژاول فورا به فرد آسیب دیده شیر یا بستنی آب شده بدهید و در اولین فرصت فرد را به بیمارستان منتقل کنید.