اسید آسکوربیک با نام دیگر ویتامین C یکی از ویتامین‌های ضروری برای بدن است که از طریق مواد غذایی و مصارف دارویی وارد بدن می‌شود. با این حال گاهی اوقات پیش می‌آید که مصرف بیش از اندازه اسکوربیک اسید تداخلاتی در بدن ایجاد می‌کند و در نهایت به سبب این تداخلات، این ماده به صورت اسید آسکوربیک در ادرار از بدن دفع می‌شود. از این رو لازم است نتیجه مثبت مقادیر بالای وجود آسکوربیک اسید در ادرار جدی گرفته شود. در این نوشته از آوینا تجارت اطلس ابتدا نشانه‌های مصرف بیش از اندازه آسکوربیک اسید را با هم بررسی می‌کنیم و سپس به این سوال پاسخ می‌دهیم که آیا دوز بالای اسید آسکوربیک در ادرار خطراتی برای سلامتی جسمانی دارد یا خیر. از طرفی پس از دریافت پاسخ این سوالات، سوال اصلی دیگر اینجا پیش می‌آید که آیا دفع اسید اسکوربیک از ادرار خطرات احتمالی را از بین می‌برد یا خیر. برای دریافت پاسخ این سوالات و بررسی‌های آزمایشگاهی همراه ما باشید تا اطلاعات جامعی درباره آسکوربیک اسید در ادرار کسب کنید.
آیا اسکوربیک اسید در ادرار می‌تواند نشانه خطر باشد؟
ویتامین Cیا آسکوربیک اسید به عنوان کاهنده قوی در غذاها و مرکبات یافت می‌شود؛ اما می‌توان با مصرف دارو یا قرص‌های جوشان نیز این ویتامین را وارد بدن کرد. همین عامل باعث می‌شود وجود آسکوربیک اسید در ادرار برخی خطرات را به همراه داشته باشد. به عبارت بهتر زمانی که مصرف اسید اسکوربیک در بدن بیشتر می‌شود، بدن این مقدار اضافی را از طریق ادرار دفع می‌کند. حال همین دفع اسید اسکوربیک در ادرار تاثیراتی بر بدن و نتایج آزمایشات می‌گذارد. به همین خاطر است که توصیه می‌شود قبل از آزمایش از مصرف داروهای ویتامین ث خودداری شود. در واقع در نگاه و بررسی اولیه آسکوربیک اسید تداخلاتی در آزمایشات نوار ادرار ایجاد می‌کند و نتیجه برخی آزمایش‌ها را با خطا مواجه می‌کند. البته تاثیر اسکوربیک اسید مثبت در ادرار به این جا ختم نمی‌شود و افزایش مصرف ویتامین C مشکلات و چالش‌های دیگری نیز برای بدن ایجاد می‌کند که به شرح زیر است:
ایجاد مشکلات گوارشی
در صورتی که مصرف ویتامین ث افزایش یابد، مشکلات گوارشی مثل اسهال، دردهای شکمی و حالت تهوع بروز می‌کند. این حالت تنها زمانی رخ می‌دهد که مصارف ویتامین C از طریق مکمل‌ها یا قرص‌ها تا حد زیادی افزایش پیدا کند و بدن این مقدار اضافی را پس بزند.
ایجاد سنگ کلیه
احتمال این که افراد با سابقه سنگ کلیه با افزایش مصرف اسید اسکوربیک مجدد دچار این بیماری شوند، بسیار زیاد است. در نظر داشته باشید که آسکوربیک اسید به خودی خود باعث سنگ کلیه نمی‌شود، بلکه اگر دوز مصرفی این ویتامین افزایش یابد، بدن این مقدار اضافی را به شکل آسکوربیک اسید در ادرار از بدن دفع می‌کند؛ اما همین دفع چالش‌هایی به همراه دارد که از جمله آن می‌توان به تبدیل ویتامین C به اگزالات اشاره کرد که ماده اصلی تشکیل دهنده سنگ کلیه است. زمانی که تبدیل ویتامین سی به اگزالات کلسیم افزایش یابد، احتمال تشکیل سنگ کلیه نیز بیشتر می‌شود. علاوه‌براین کاهش حجم و افزایش غلظت ادرار نیز می‌تواند در اثر افزایش ویتامین C در بدن به افزایش بروز سنگ کلیه نیز بینجامد؛ این حالت به ویژه در زمانی که pH ادرار کاهش پیدا کند، پررنگ‌تر می‌شود.
تداخل با نتیجه آزمایش‌های تشخیصی
همانطورکه گفتیم اسکوربیک اسید در ازمایش ادرار تداخلاتی در آزمایش برخی بیماری‌ها ایجاد می‌کند. حال سوال اینجاست که این تداخلات در تشخیص هر بیماری چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟ برای مثال مصرف بیش از اندازه آسکوربیک اسید نتیجه آزمایش قند خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نتیجه‌ای کمتر از مقدار واقعی قند خون را نشان می‌دهد. همین عامل باعث تشخیص نادرست دیابت می‌شود.
از طرف دیگر وجود آسکوربیک اسید در ادرار نتایج مربوط به مقادیر اگزالات و کلسیم را نیز دچار خطا می‌کند و تشخیص اشتباهی برای اختلالات متابولیکی ایجاد می‌کند. این خطا در خصوص آزمایش ادرار صادق است و حتی در مواردی تست‌های مرتبط با کبد و کلیه نیز تحت تاثیر افزایش آسکوربیک اسید در بدن قرار می‌گیرند. بنابراین با وجود تمام این مشکلات لازم است مصرف ویتامین C به مقدار کافی رعایت شود.
افزایش خطر بروز بیماری‌ها
شایع‌ترین بیماری که ارتباط مستقیمی با افزایش مصرف اسید اسکوربیک دارد، بیماری کلیوی است. علاوه‌براین مشکلات گوارشی و احتمال بروز مشکل در مصرف داروهای بیماران قلبی از دیگر موارد مرتبط با سلامتی است که با بیشتر شدن مصرف آسکوربیک اسید پیدا می‌شوند.
چرا آسکوربیک اسید در ادرار نوزاد مشاهده می‌شود؟
نوزاد از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌کند و در این بین مکمل‌ها و ویتامین‌هایی نیز برای رشد بهتر مصرف می‌کند که همین عوامل باعث افزایش آسکوربیک اسید در ادرار نوزاد می‌شود. مهم‌ترین دلایلی که باعث بروز آسکوربیک اسید در ادرار نوزاد می‌شود، به شرح زیر است:
افزایش جذب آسکوربیک اسید از شیر مادر
دریافت آسکوربیک اسید از شیر مادر، به ویژه زمانی که مادر نوزاد به میزان بسیار زیادی ویتامین C مصرف کند، باعث بالا رفتن میزان جذب آسکوربیک اسید در شیر مادر و در نتیجه برای نوزاد می‌شود به این ترتیب میزان آسکوربیک اسید در ادرار نوزاد افزایش می‌یابد و از بدن دفع می‌شود.
مکمل‌های ویتامین
گاهی اوقات برای برخی کمبودهای ویتامین، پزشک مکمل‌هایی برای نوزاد تجویز می‌کند که اگر مصرف این مکمل‌های حاوی آسکوربیک اسید زیاد شود، بخشی از آن از طریق ادرار دفع می‌شود.
مشکلات گوارشی
برخی نوزادان در بدو تولد ممکن است با مشکلاتی در دستگاه گوارشی خود مواجه باشند که در این حالت آسکوربیک اسید به درستی جذب بدن نوزاد نمی‌شود و بخش بیشتری از این مکمل از بدن نوزاد از طریق ادرار دفع می‌شود.
چه عواملی باعث افزایش دفع آسکوربیک اسید از طریق ادرار می‌شوند؟
چند عامل مهم در بالا رفتن میزان دفع آسکوربیک اسید در ادرار نقش دارند که با هم مرور می‌کنیم:
مصرف بیش از اندازه ویتامین C
اولین و مهم‌ترین عاملی که در افزایش دفع اسید اسکوربیک به ذهن هر فردی خطور می‌کند، بالا بودن میزان مصرف آسکوربیک اسید است. این اتفاق به ویژه در زمانی رخ می‌دهد که مکمل‌ها، قرص‌های جوشان و داروهای حاوی این ماده بیش از نیاز بدن مصرف شوند.
مشکل در جذب ویتامین C در دستگاه گوارش
گاهی اوقات با وجود مصرف به اندازه کافی ویتامین سی، همچنان مقادیری از این ویتامین توسط ادرار از بدن دفع می‌شود. چنین اتفاقی اغلب در شرایطی رخ می‌دهد که دستگاه گوارش به خوبی از پس جذب ویتامین C مصرفی در بدن برنیاید. این اتفاق معمولا به خاطر بیماری‌های گوارشی پیش می‌آید.
مصرف داروهای خاص
برخی داروها ارتباط مستقیمی با افزایش حجم ادرار و دفع اسکوربیک اسید در ادرار می‌شوند. برای مثال داروی دیورتیک از جمله داروهای خاص است که میزان دفع اسید اسکوربیک در ادرار را افزایش می‌دهد.
افزایش مصرف آب
گاها مصرف زیاد آب به خصوص در فصل گرما و فعالیت‌های ورزشی سنگین باعث افزایش حجم ادرار و در نتیجه دفع بیشتر ویتامین C یا همان آسکوربیک اسید در ادرار می‌شود.
وجود آسکوربیک اسید در آزمایش ادرار چه نشانه‌ای دارد؟
شناسایی آسکوربیک اسید معمولا با علائم و نشانه‌های زیر قابل تشخیص است؛ اما شناسایی دقیق نیازمند انجام آزمایشات دقیق است. در این بخش ابتدا برخی نشانه‌های رایج وجود آسکوربیک اسید در ادرار را بررسی می‌کنیم و سپس به نحوه تشخیص این ماده معدنی در آزمایشگاه می‌پردازیم:
- تغییر در رنگ ادرار و تیره‌تر شدن آن می‌تواند نشانه‌ای از افزایش دفع اسکوربیک اسید در ادرار باشد.
- کاهش حجم و افزایش غلظت ادرار در نتیجه مصرف اسید اسکوربیک از دیگر مواردی است که احتمال افزایش دفع آسکوربیک اسید از بدن را مشخص می‌کند.
- آزمایشات نوار تست به خوبی می‌توانند غلظت اسید آسکوربیک در ادرار را مشخص کنند.
تشخیص آزمایشگاهی آسکوربیک اسید در ادرار چگونه انجام می‌شود؟
برای پاسخ به این سوال که اسکوربیک اسید در ادرار نشانه چیست، ابتدا لازم است آزمایشات مربوط به تعیین غلظت آسکوربیک اسید تعیین شود که برای این منظور 2 آزمایش تست خون و ادرار گرفته می‌شود. نمونه تست در هر دو حالت باید بلافاصله بررسی شود تا از تخریب ویتامین C جلوگیری شود. با این حال اگر امکان تست در لحظه نباشد، نمونه را در دمای 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌کنند.
روش تست ویتامین C به این صورت است که نمونه ادرار با فیلتراسیون یا سانتریفیوژ برای تعیین غلظت ویتامین C به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا ذرات حذف و سپس با HPLC یا رنگ سنجی، غلظت ویتامین سی در ادرار معلوم می‌شود. اگر نمونه گرفته شده از طریق آزمایش خون باشد، غلظت ویتامین با رنگ سنجی یا کروماتوگرافی مایع انجام می‌گیرد. اگر هر دو آزمایش به درستی انجام گیرد، نتیجه نهایی هر دو آزمایش مشابه هم خواهد بود.
تست اسید آسکوربیک یا ویتامین ث اغلب در نمونه‌های بیولوژیکی مانند خون یا ادرار انجام می‌گیرد. این تست با 4 هدف گرفته می‌شود:
- سنجش وضعیت تغذیه فرد در مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C
- بررسی کمبود ویتامین C به دلیل برخی بیماری‌های تاثیرگذار بر جذب این ویتامین
- بررسی اختلالات آسکوربوت و بیماری‌های مرتبط با جذب ویتامین C
- سنجش اثربخشی مکمل‌ها و مصرف بیش از اندازه اسید آسکوربیک
بالاخره دفع آسکوربیک اسید نگران‌کننده است؟
مقدار مورد نیاز بدن از مصرف اسید آسکوربیک 1.5 میلی‌گرم در هر دسی لیتر است و اگر این مقدار به 3 میلی‌گرم و بیشتر برسد، از دوز استاندارد خارج می‌شود. در این حالت ممکن است اسید آسکوربیک اضافی به اگزالات تبدیل شود. اگزالات اصلی‌ترین عامل سنگ کلیه است و به همین خاطر توصیه می‌شود برای جلوگیری از بروز سنگ کلیه، مصرف ویتامین C در حالت اعتدال قرار دهید. البته گاهی اوقات برخی بیماری‌ها و مشکلات گوارشی مانع جذب اسید آسکوربیک به بدن می‌شود و بیشتر این ترکیب معدنی به جای جذب به بدن، از طریق ادرار دفع می‌شود. از این رو اگر فکر می‌کنید مصرف بالایی از اسید آسکوربیک ندارید و نتیجه آزمایش مبنی بر بالا بودن غلظت آسکوربیک اسید است، به پزشک متخصص مراجعه کنید.